I zarys dziejów w szkół w Górznie i gminie do 1890r.

W opracowaniu z historii Polski oświata bardzo często traktowana jest ogólnie. Historycy skupiają się na poznaniu dziejów szkół w większych miastach. O szkołach w małych miasteczkach czy wsiach są tylko wzmianki. Rozwój oświaty i szkolnictwa w Górznie i okolicy w ukazanych monografiach przedstawiony jest śladowo. Dotyczy to zwłaszcza okresu historycznego do 1918r. Okres międzywojenny (1918 – 1939) także przedstawiony jest ogólnie. Okres po wojnie nie doczekał się opracowania. Ukazały się dwie monografie: ”Górzno – zarys dziejów” oraz „Górzno. Szkic dziejów miasta i okolic.” Jednakże rozwój oświaty i szkolnictwa przedstawiony jest bardzo ogólnie. Tematyce tej sporo miejsca poświęca monografia Stefana Bilskiego „Region brodnicki. Historia, zabytki, krajobraz.” z 1985 r. oraz monografia „Diecezja Toruńska. Historia i teraźniejszość.” T1. w rozdziale „Oświata i nauka w diecezji toruńskiej” (str. 125 – 139) autorstwa Mariana Pawlaka.

Początki szkolnictwa sięgają okresu średniowiecza. Górzno w tym czasie także dysponowało szkołą parafialną. Grono ludzi umiejących czytać i pisać nie było zbyt liczne. Możliwe, że należał do niego Wojciech syn Stanisława „de Górzno” . (Górzno było wówczas siedzibą klucza majątku biskupstwa płockiego).

Szerzący się od połowy XVI w protestantyzm pobudzał wśród hierarchii kościelnej zainteresowanie sprawą oświaty elementarnej tak w miastach jak i na wsi. Szkoła spełniała, więc funkcje narzędzia walki z protestantyzmem. Postawiono przed nią dwa cele: wychowanie religijno – moralne oraz elementarne nauczanie czytania, pisania, użytecznych wiadomości. W ten sposób kościół podniósł szkołę elementarną do rangi ważnego ogniwa w systemie oświaty.

Szkoła parafialna w Górznie na początku XVII w. znajdowała się zarządem rektora kwalifikowanego Walentego Olszona. Uczestniczyła w religijnych uroczystościach brackich, a także sprawowała opiekę nad górznieńskim sanktuarium św. Anny. Poziom wykształcenia nie był wysoki, ponieważ w szkółce parafialnej uczono przede wszystkim zasad wiary i pieśni religijnych. W Górznie od 1751 r. przebywał nauczyciel i organista Franciszek Morgalski znający łacinę i grekę. W 1775 r. w Górznie była tylko szkoła katolicka. Podporządkowanie szkoły kościołowi pozwoliło zachować narodowy charakter przynajmniej do 1862 r., kiedy to przystąpiono do wprowadzania istotnych ograniczeń polskości. Górznieński obwód szkolny obejmował w 1863 r. Górzno, Wapionkę, Bryńsk, Rudę, Rudzisko, Borek i Nowy Świat. Szkoła ludowa w Górznie znajdowała się pod opieką dozoru szkolnego, w skład, którego wchodzili: proboszcz, burmistrz i bogatsi miejscowi rzemieślnicy. Funkcje inspektora szkolnego i duchownego szkoły pełnił dziekan. W końcu lat pięćdziesiątych XIX w. katolicy górznieńscy wystąpili z inicjatywą budowy nowej szkoły dwuklasowej. Prace budowlane trwały od 1861 r. 1863 r. W 1881 r. w parafii górznieńskiej czynne były trzy szkoły katolickie: dwuklasowa szkoła dla 200 dzieci w mieście oraz jednoklasowa dla 80 dzieci w Miesiączkowie i Nowym Świecie. Szkoła w Czarnym Bryńsku powstała między 1858 r. a 1864 r., w Fiałkach między 1882 r. a 1892 r. W 1889 r. został oddany do użytku nowy budynek szkoły, w którym rachunków, geometrii, geografii, śpiewu, gimnastyki i religii uczyło się 240 uczniów.

Szkoła Podstawowa w Gołkowie wg przekazu ustnego istnieje od pierwszej połowy XIX wieku, uczęszczały do niej dzieci z Gołkowa, Szczutowa, Gołkówka, Księtego oraz ze Świedziebni. Nauka w szkole trwała tylko przez okres zimowy od listopada do kwietnia. Wiosna i w lecie szkoła była pusta. Nauczycielami byli: Nałęcz, Olszewski, Jan Michalski
(20 lat), Dębski, Urbanowicz, Strzelecki, Kaniecki.


II Dwudziestolecie międzywojenne i okres okupacji niemieckiej 1918 – 1944 r.

Po odzyskaniu niepodległości, w Górznie przystąpiono do organizowania oświaty. Tą dziedziną zajęli się Paweł Gołuński i Józef Kopczyński. Zajęcia szkolne rozpoczęły się w marcu 1920 r. Pierwszym kierownikiem szkoły został Herman Wardas. Po nim obowiązki te pełnili: Michalina Kabacińska, Jan Kątny, Stanisława Turkówna i Paweł Gołuński. Ten ostatni objął kierownictwo w październiku 1921 r. i pełnił je do wybuchu II wojny światowej.

Publiczna Szkoła Powszechna w Górznie była początkowo sześcioklasowa. Status szkoły siedmioklasowej otrzymała dopiero w 1924 r. W szkole uczyło się najpierw 5 nauczycieli, z upływem lat liczba ich wzrosła do kilkunastu. W 1927 r. na zajęcia uczęszczało 320 uczniów. W tym czasie zatrudnionych było 11 nauczycieli.

W 1927 r. w Górznie i okolicy funkcjonowały szkoły powszechne:
- Górzno (6-7 klas) - 320 uczniów – 5 nauczycieli
- Czarny Bryńsk (1 klasa) – 52 uczniów – 1 nauczyciel
- Fiałki (1 klasa) – 82 uczniów – nauczyciel
- Miesiączkowo (2 klasy) – 95 uczniów – 2 nauczycieli
- Funkcjonowała także dokształcająca szkoła zawodowa
- W tym roku przy szkole powstało ognisko Związku Polskiego Nauczycie-li Szkół Powszechnych; od lipca 1930 r. Związku Nauczycielstwa Polskiego.
- Od 1927 r. zaczęto prowadzić w szkole dokształcanie dla młodzieży w ramach przygotowania jej do zawodu.
Górzeńska placówka przygotowująca do zawodu dopiero w 1932 r. otrzymała status szkoły zawodowej. Nauka trwała 3 lata. Szkoła przygotowywała młodzież w zakresie rzemiosła i handlu. Do sierpnia 1939 r. ukończyło ją 75 osób.

W 1929 r. nauczyciel Pan Józef Więckowski założył drużynę harcerską, która liczyła 22 druhów – chłopców. W szkole rozpoczął się kurs dokształcający dla dorosłych, trwający od 1.09 do 31.03. Na kurs uczęszczały osoby w wieku od 16 – 35 lat. Zajęcia z języka polskiego, rachunków, geografii gospodarczej i ogólnej odbywały się dwa razy w tygodniu.

W wyniku reformy oświaty w roku szkolnym 1932/33 Szkoła Powszechna w Górznie, które od początku lat trzydziestych podległa inspektoratowi w Brodnicy, została podporządkowana obwodowi szkolnemu w Nowym Mieście Lubawskim. Bezpośredni nadzór sprawowało Kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego z siedzibą w Toruniu.

Do 1936 r. zajęcia szkolne we wsi Gołkowo odbywały się: jedna klasa w szkole, trzy klasy mieściły się w budynkach wynajętych w różnych punktach wsi Szczutowo. Przy poparciu władz gminy wybudowano nową szkołę w Gołkowie. Były w niej 4 sale lekcyjne, kancelaria, obszerny korytarz, a na piętrze mieszkania dla czterech rodzin nauczycielskich. Zajęcia w nowym budynku szkolnym rozpoczęły się 1 września 1937 r.

W Górznie w latach 1939 – 1944 germanizacją objęto wiele dziedzin życia. W budynku miejscowej szkoły powszechnej uczono tylko Niemców i Polaków, którzy podpisali volkslistę Do niemieckiej szkoły uczęszczały dzieci polskie od 6 do 14 roku życia. Po ukończeniu szkoły należało natychmiast podjąć pracę zarobkową. W Miesiączkowie w roku szkolnym 1393 / 40 nauki w ogóle nie było. Zamieszkiwał w niej komisarz dla ludności niemieckiej i 2 nauczycieli. Szkoła stała się ośrodkiem germanizacyjnym. Do południa uczyły się w niej dzieci niemieckie, a po południu i wieczorem przychodzili dorośli, których uświadamiano o hitleryzmie. Młodzież polska z okolic Gołkowa i Szczutowa do szkoły nie uczęszczała, zorganizowano z niej kolumny robocze do pracy w folwarkach u Niemców w Księtem i Szczutowie. Wiosną 1940 r. na szkołę w Zaborowie i Miesiączkowie zastał przydzielony nauczyciel Istromski (Gdańszczanin), który nie interesował się nauczaniem, lecz biciem dzieci. W 1924 r. nauczycielką została B.Muller, która prześladowała Polaków.


III Reforma oświaty – po II wojnie światowej.

W Polsce po II wojnie światowej nastąpiła reforma oświaty. Nowy ustrój szkolny oparto o następujące zasady: jedność, powszechność, bezpłatność i publiczność.

Przemiany te objęły również swym zasięgiem również szkolnictwo pod-stawowe Górzna i okolic – Fiałki, Czarny Bryńsk, Karw. Szkoła Podstawowa w Gołkowie organizacyjnie należała do gminy Świedziebnia, a szkoła w Miesiączkowie do gminy Grążawy powiatu brodnickiego.

Szkoły górzeńskie rozpoczęły naukę w marcu 1945 r., w Gołkowie 4 mar-ca, a w Miesiączkowie 12 lutego 1945 r. W 1945/46 szkolnym uruchomiono w Górznie szóstą klasę, a w latach następnych doszła klasa siódma. W Gołkowie i Miesiączkowie szkoły były trzyklasowe. Zdewastowane szkoły, brak pomocy naukowych, podręczników, zeszytów, wykwalifikowanej kadry nauczycieli dezorganizowało pracę szkoły. W 1949 r. wprowadzono obowiązek bezpłatnej nauki dla osób w przedziale od 14 do 50 roku życia. Kurs dla analfabetów organizowały szkoły w Górznie, Misiączkowie i Gołkowie.

Wszystkie reaktywowane w 1945 r. szkoły miały ambicje stania się siedmioklasowymi. Dotkliwy brak nauczycieli uniemożliwiał szybką realizację tych pragnień. W szkołach Fiałki, Nowy Świat uczył jeden nauczyciel, a w czterech klasach zajęcia odbywały się w systemie klas łączonych. Szkoła w Nowym Świecie istniała do 1966 r., w Fiałkach do 1976 r.

W 1951 r. sieć szkół w gminie przestawiała się następująco:
- Czarny Bryńsk – szkoła pełna, niezbiorcza, 4 nauczycieli, klasy I – VIII, uczniów 69
- Fiałki – szkoła niepełna, 1 nauczyciel, klasy I – IV, 27 uczniów
- Karw – szkoła pełna, niezbiorcza, 5 nauczycieli, klasy I – VIII, 116 uczniów
- Nowy Świat – szkoła niepełna, 1 nauczyciel, klasy I – IV, 11 uczniów
- Zaborowo – szkoła pełna, niezbiorcza, 119 uczniów. Uczniowie z Fiałek i z Nowego Światu od klasy V uczęszczały do szkoły w Górznie.

Rok 1961 r. to kolejna reforma szkolnictwa. Wprowadzono 8 – letnią obowiązkową szkołę podstawową i 4 – letnie liceum. Reforma miała wejść w życie w roku szkolnym 1962 / 1963, wprowadzono nowe programy nauczania. Klasy ósme były w szkołach w: Górznie, Czarnym Bryńsku, Karwie, Gołkowie oraz Miesiączkowie. Prócz szkoły w Górznie zajęcia lekcyjne odbywały się w klasach łączonych i bardzo trudnych warunkach lokalowych.

W roku 1968 rozpoczęto rozbudowę Szkoły Podstawowej w Gołkowie miała to być pierwsza gminna szkoła w gminie Świedziebnia. Szkoła zyskała 7 izb lekcyjnych, pracownie do zajęć praktyczno – technicznych, salę do imprez, ćwiczeń gimnastycznych, kuchnię szkolną. Głównym organizatorem budowy był kierownik R.Dąbkowski. W ten sposób szkoła w Gołkowie stała się najlepiej wyposażoną w gminie i okolicy do końca lat osiemdziesiątych.

W 1971 r. Sejm uchwala kolejną reformę szkolnictwa. Podstawą reformy szkolnej na wsi miały być zbiorcze szkoły gminne, które z czasem stałyby się pełnymi 10 – latkami. W roku 1973 najwyższy stopień organizacyjny osiągnęły: szkoła w Górznie i należąca od tego roku do gminy Górzno szkoła w Gołkowie (dawnej gminie Świedziebnia).

Tabela (stan uczniów, nauczycieli i wyniki pracy Szkoły Podstawowej w Górznie w latach 1975 – 1990)

Największe i najczęstsze zmiany stopnia organizacyjnego przechodziła szkoła w Miesiączkowie. W latach siedemdziesiątych stając się filią Zbiorczej Szkoły Gminnej w Górznie szkoła ta organizacyjnie wróciła na 4 lata do stanu z pierwszych lat powojennych. Od 1980 r. stają się filią 6 – klasową. Najbardziej ustabilizowanymi pod względem organizacyjnym i kadrowym były szkoły w Gó-rznie i Gołkowie.

Oświata gminna w Górznie w latach 1973 – 1985 zorganizowana była w Zbiorczą Szkołę Gminną, która w tymże roku otrzymała sztandar oraz nadano jej imię Komisji Edukacji Narodowej ( 14.10.1973 r.). Zbiorcza Szkoła Gminna prowadziła: ogniska przedszkolne w szkołach filialnych, ciąg klas I – IV w czterech szkołach, a od roku szkolnego 1980 – 1981 w trzech, 6 – klasową szkołę w Miesiączkowie, pełną samodzielną szkołę w Gołkowie oraz zbiorczą dla klas V – VIII w Górznie. Dyrektorem zbiorczej szkoły przez okres 1973 – 1985 był Zbigniew Bała. W tym czasie istniało wiele form zajęć, najbardziej prężne i widoczne w swej pracy były: spółdzielnia uczniowska, samorząd szkolny, drużyna harcerska, Liga Ochrony Przyrody, koło sportowe, chór i zespół muzyczny. Działały również koła przedmiotowe: polonistyczne, matematyczne, biologiczne, historyczne, sportowe, artystyczne.

W latach 1984 / 85 rozpoczęto przygotowania i starania do budowy nowej szkoły w Górznie. Realizację inwestycji rozpoczęto w drugiej połowie lat osiem-dziesiątych (1987 r.). W 1994 r. nastąpiło otwarcie segmentu nowo wybudowanej Szkoły Podstawowej w Górznie. W nowym budynku uczyły się klasy I –III oraz mieściła się administracja oświatowa. Klasy starsze nadal uczyły się w sta-rym budynku.

Od 1993 r. przez okres dwóch lat działał Ośrodek „Ekoczar” w Czarnym Bryńsku. Zajęcia dydaktyczne w terenie odbywały się głównie jesienią i wiosną. Na turnusy ekologiczne w sezonie przyjeżdżało ok. 1700 dzieci i młodzieży. Ideą szkoły była promocja edukacji ekologicznej. Obowiązki kierownika placówki pełniła Małgorzata Żuk, a następnie małżeństwo Piotr i Dorota Kalinowscy.

Dnia 1 IX 1998 r. oddano do użytku drugi segment nowej Szkoły Podstawowej w Górznie. Rozpoczęto w niej naukę 400 uczniów (klasy I do VIII) z 27 nauczycielami. Prócz sal lekcyjnych szkoła dysponowała: biblioteką, salą komputerową, świetlicą, stołówką, gabinetem pielęgniarskim, szatnią.

Od 11 lutego 1999 r. wprowadzono kolejną reformę szkolnictwa: 6 – letnią szkołę podstawową, 3 – letnie gimnazjum, 3 – letnie licea oraz podsumowanie kolejnych etapów w formie egzaminów zewnętrznych.

W Gminie Górzno w roku szkolnym 1998 / 1999 r. funkcjonowały:
- 3 szkoły podstawowe – Górzno, Gołkowo, Miesiączkowo
- 2 filie szkoły podstawowej w Górznie – Karw i Zaborowo
- 1 przedszkole

Zasadnicze zmiany w sieci szkolnej nastąpiły z dniem 1 września 1999 r. Dotychczasowe 8 – klasowe szkoły podstawowe (Górzno i Gołkowo) zostały przekształcone w szkoły z klasami
I – VI, pozostała szkoła w Miesiączkowie oraz utworzono gimnazjum w Górznie, którego dyrektorem została Danuta Marchlewicz. Ze względów demograficznych zlikwidowano szkołę filialną w Karwie. Nadal pozostała szkoła filialna w Zaborowie (I – III).

Rok szkolny 1999 / 2000 to:
- 1 gimnazjum – Górzno
- 3 szkoły podstawowe – Górzno, Gołkowo, Miesiączkowo
- 1 filia szkoły podstawowej w Górznie we wsi Zaborowo
- 1 przedszkole – Górzno

Rok szkolny 2019/2020 to:

- Zespół Szkół w Górznie, w skład którego wchodzi:

Szkoła Podstawowa ( 8 klasowa)

Gminne Przedszkole